Hanina Ajarai

House of Femmes

door Aline de Jong | fotografie: Raffaella Gargiulo

"Theater moet een plek zijn waar je je thuis voelt, waar je jezelf kan zijn"

Hanina Ajarai (43) is journalist en programmamaker, geboren in Marokko en getogen in Rotterdam. Ze is altijd gefascineerd door levensverhalen, van oral history (mede-auteur van Land van Werk en Honing) tot storytelling in voorstellingen als Je Moeder! (2023) en Ey, Meisje! (2024). Bij Studio de Bakkerij in Rotterdam maakt ze Hanina’s Kinderkletsshow (sinds 2019). Bij Theater Rotterdam creëerde ze eerder TR Citizens.

"Een paar jaar geleden kreeg ik via via de vraag of ik in een theater een verhaal wilde vertellen voor een podcast van Micha Wertheim en Paulien Cornelisse. Het ging geweldig en het publiek lachte precies waar ik het verwachtte. Dat gevoel, dat was machtig! Vanaf dat moment wilde ik dit veel vaker doen. 

Zelf kwam ik pas op latere leeftijd in aanraking met theater. Als publiek voelde ik me er vaak niet op mijn gemak. Wat gaat er nu weer gebeuren? Doe ik het wel goed? Het valt me op dat het bijna altijd vrouwen zijn die in voorstellingen naakt gaan. Ik snap dat daar een artistieke reden voor kan zijn. Maar vaak zie ik die reden niet. Dat stoort me. Dan haak ik af. Ik veroordeel het niet. Maar ik denk wel: hey, blijkbaar hoor ik hier niet thuis. En als maker wil ik juist dát gevoel voorkomen."

House of Femmes

"Dat podium is er ook voor ons, hè - net als het geld dat daarvoor beschikbaar is. Ik vind het zo belangrijk dat vrouwen erop gaan staan. Dus kom. We horen hier. Theater is van ons allemaal. Met House Of Femmes maak ik comedy, exclusief voor vrouwen – álle vrouwen. Daarom stelde ik Maarten Bakker - directeur van Studio de Bakkerij, in mijn wijk in Rotterdam-Noord - voor een comedy-avond voor alleen vrouwen te organiseren. Ik wilde uitzoeken of daar behoefte aan is. En dat bleek zo te zijn. In de wereld waarin ik leef vinden mensen theater maar raar. Zodra ze mijn voorstelling hadden gezien waren ze enthousiast en is het enige wat ze zeggen: ‘Wanneer is de volgende want we willen meer van die herkenbare grappen, een heerlijk avondje uit.’"

"Samen met Fahima Ettaher vorm ik House of Femmes. We maken comedy, exclusief voor vrouwen – álle vrouwen. Ik vind dat de comedywereld in Nederland wordt gedomineerd door mannen. Vrouwen in de comedy lijken zich aan te passen - grover te zijn - om erbij te horen. Een setting met alleen vrouwen biedt ruimte om jezelf te zijn. Ik heb geen theateropleiding en kende de conventies niet. Ik ben journalist, Fahima is huisarts. Na een pitch waarin een jonge vrouw zei ‘Ik ben artistiek directeur’, noem ik mezelf nu ook artistiek leider van House of Femmes, al moet ik erom lachen, want ik voel me een beginneling."

Ah, het witte perspectief!

"In mijn voorstellingen heb ik interactie met het publiek. Ik vraag bijvoorbeeld: ‘Wat is voor jullie het ideale huwelijk?’ Witte vrouwen zeggen vaak dat je elkaar wat ruimte moet geven. Dan plaag ik: ‘Ah, het witte perspectief!’ Ik maak grappen vanuit mijn persoonlijke blik, vanuit mijn eigen achtergrond, met typetjes die herkenbaar zijn in de Marokkaanse cultuur. Ook witte vrouwen zien daar de humor van in, dat had ik niet verwacht. Ik wil mensen laten lachen, verbinden, herkenning bieden. Mijn voorstelling is geslaagd als het een fijne avond is. Ik wil eigenlijk een thuisgevoel creëren. Soft gezegd, misschien, maar ik meen dat uit de grond van mijn hart. Dat thuisgevoel begint bij herkenning. Dat ik daar sta - dat ik überhaupt op dat podium sta – laat al zien dat theater ook kan zijn voor mensen zoals ik. Puur door wie ik ben, hoe ik eruitzie, geef ik een signaal: Aha, de theaterwereld is dus óók voor ons, voor mensen zoals wij."

"Het concept van House of Femmes, exclusief voor vrouwen, biedt iets unieks. Als er alleen vrouwen in de zaal zitten, ontstaat er een bijzonder thuisgevoel dat moeilijk uit te leggen is, maar keer op keer wordt het bevestigd door reacties van het publiek. Na mijn eerste voorstelling, Je Moeder!, vertelden vrouwen me dat ze hun moeder hadden meegenomen, die anders nooit naar theater gaat, en die op haar beurt weer een buurvrouw meenam. Samen beleefden ze een prachtige avond. Dat maakt voor mij het verschil. De voorstellingen van House of Femmes combineren sketches, storytelling en stand-up comedy. De sketches schrijf ik samen met Fahima, die ze speelt. Zelf verzorg ik het deel storytelling en voor het deel stand-up comedy nodig ik een vrouwelijke comedian uit, liefst een vrouw van kleur. Dat is trouwens nog best lastig - om die te vinden."

Ons concept van ‘alleen vrouwen’ stuit soms op weerstand

"Bovendien willen we met House of Femmes niet alleen vrouwen als publiek maar ze ook inspireren om zelf op dat podium te staan. Dat neem ik heel letterlijk. Elke voorstelling vertelt een bewoner uit de wijk haar verhaal. Dat vind ik nou een heel laagdrempelige manier om kunst toegankelijk te maken. Samen met het Participatie Federatie theater of via mijn eigen netwerk bereiden we dit gesprek natuurlijk zorgvuldig voor. Er is geen voor- of naprogramma. Na afloop draaien we in de zaal muziek en ontstaat er spontaan een feestje. Vrouwen dansen, zingen, vormen een kring. Als vrouwen samenkomen, gebeurt er iets bijzonders, een uitbundigheid die ontstaat als er geen mannen bij zijn. Ons concept van ‘alleen vrouwen’ stuit soms op weerstand."

"Bij de pitch zaten dPF directeuren en andere theaterprofessionals die ik niet kende. Een van de vragen die ik kreeg, was: ‘Is dit vanuit jullie geloof?” Waarom alleen voor vrouwen? Is dit niet een vorm van achterstelling?’ Ik kan eerlijk zeggen dat het niet religieus geïnspireerd is. Fahima en ik performen voor iedereen - man of vrouw -  onze andere projecten zijn toegankelijk voor iedereen. Maar deze avond, dit concept, is anders. Ik zei: Ik wil gewoon een veilige ruimte creëren voor vrouwen. En ik weet niet of daar behoefte aan is. Dat wil ik nu juist onderzoeken. En trouwens, waarom hebben we Internationale Vrouwendag? Omdat we met z’n allen vinden dat er tegenwicht moet worden geboden aan de nog altijd mannen-gedomineerde wereld waarin we functioneren. Mijn voorstelling voelt voor mij als een soort Vrouwendag. Eén dag in het jaar zeg je: alleen vrouwen in het publiek. Al die andere dagen en voorstellingen zijn gewoon voor iedereen. Laten we elkaar die ene dag nou gunnen. In ieder geval die mogelijkheid bieden."

De Pitch

"Overal moet je een dik rapport aan aanleveren en vragen beantwoorden. Ik heb helemaal geen idee wat fondsen willen horen. Dat is voor een maker die vooral sterk is in het creatieve niet te doen. Zo drempelverhogend. Gek genoeg zelfs of juist voor mij als journalist. Je krijgt altijd vragen waarover je als je je eerste stappen zet nog nooit hebt nagedacht. De Participatie Federatie is echt uniek met de pitchmethode voor nieuwe makers om aan geld te komen. We konden een sketch spelen en lieten een deel storytelling zien. Had er een aanvraag op papier moeten komen dan had ik dit gesprek met jou niet gehad en hadden we hier nooit gezeten."

Maken

"Toen begon het maakproces. Ik keek ernaar uit om lekker die voorstelling te gaan schrijven. Maar al gauw kreeg ik de vraag wat ik wilde met licht, met decor. Geen idee, hoorde dat er ook allemaal bij? Ja, dus! Maar ik vond het heel leuk om dat te ontdekken. Ook was het fijn dat Studio de Bakkerij mij de vrijheid gaf om fouten te maken, want die heb ik ook gemaakt. Ik vroeg bijvoorbeeld iemand die net als ik ook net begon, om de flyer te maken. Ik vind het namelijk belangrijk dat als ik als beginneling een kans krijg, dat een andere beginneling net zo goed een kans verdient. Alleen bij de flyer pakte dit niet zo goed uit. Het team van Studio de Bakkerij was er als ik ze nodig had. Maarten Bakker bleef op afstand, dat waardeerde ik. Gelukkig werd mij productioneel heel veel uit handen genomen. Verder wil ik het allemaal  zoveel mogelijk zelf doen, dus ik trek niet snel aan de bel. Dus. Schrijven, repeteren en bezig zijn met licht en decor. Het maken verliep prettig. Mijn storytelling tekst hield ik voor mezelf, en de regisseur richtte zich op de grote lijn. Feedback van Maarten en de crew accepteerde ik als ik het ermee eens was, maar pas na twee try-outs besefte ik dat mijn storytelling anders moest, zoals de regisseur eerder had aangegeven."

"Ik kies er bewust voor niet moeilijk te doen over theaterconventies. Bijvoorbeeld: als je het decor moet ombouwen, is het in de theaterwereld meestal de bedoeling dat het publiek daar niets van merkt. Waarom niet, denk ik dan. Ik kan toch gewoon het decor ombouwen terwijl ik tegen het publiek praat? Maar ik zeg: laat die conventies los. Geef jezelf ruimte om het anders te doen. Ja, de try-out en de première hebben we allemaal in Studio Bakkerij gedaan. Dit is mijn wijk, hier speel ik een thuiswedstrijd. We waren uitverkocht met ons eigen netwerk, zonder extra marketing. Wij hebben heel veel vriendinnen, zussen, schoonzussen en families die ons steunen – Fahima al helemaal. We stuurden iedereen appjes. Die werden dan ook weer gedeeld.

Onze doelgroep is breder dan ik had verwacht. We zien nu dat jonge bezoekers vanaf 12 jaar al niet kunnen wachten tot de volgende show. Sommigen zijn thuis zelfs begonnen met het bedenken van eigen sketches – gewoon voor de lol!"

Groei
Regelmatig hoor ik: ‘We wisten helemaal niet dat jullie bestonden!’ Of: ‘Ik ken nog veel meer mensen die dit zouden willen zien. Waar vind ik informatie over jullie? Wat is jullie Instagram?’ Dan sta ik met mijn mond vol tanden. Het theater heeft standaard een traject - poster, tekst, brochure, vermelding op de website. Maar daarmee bereik je de jongeren niet. De PR. Dat vind ik een hele grote struggle. Laatst vroeg ik iemand die was doorgebroken als stand-upcomedian: ‘Hoe kom ik in andere theaters?’ Het antwoord was: ‘Je hebt social media presence nodig.’ Maar dat wil ik niet zelf doen. Dus ik mis nog een PR-persoon. Iemand gefinancierd vanuit Studio Bakkerij of gefinancierd of gefaciliteerd vanuit dPF, bijvoorbeeld. Dat zou geweldig zijn."

"dPF theaters bieden een pitch, faciliteiten om te maken en een speellijst - daar houdt het op. Logisch, dat is hun begin- en eindpunt. Maar ik kan die volgende stap niet zetten en waarschijnlijk geldt dat voor meer nieuwe makers. Ik vraag me nu af: wanneer komt de derde? Die vraag maakt me niet blij. Waar moet ik heen buiten de Federatie? Het voelt alsof ik 18 ben en het huis uit moet, maar nog geen idee heb hoe de wereld werkt. Waarom moet ik die martelgang helemaal alleen uitzoeken? Er zijn toch mensen die mij zijn voorgegaan, met kennis en contacten? Ik kan de volgende stap niet zetten." 

"Bij Je, moeder! was ik een beginner. Ik deed een tweede pitch bij dPF en kon onze tweede voorstelling Ey, Meisje! gaan maken. Zonder de Federatie had ik niet geweten hoe ik dat had moeten doen. Ik was zó blij toen dat lukte! We wilden naar meer theaters in andere steden, maar al snel merkte ik dat ik daar alleen voor stond. Ik besprak het met Maarten, en hij zei dat je voor een tournee fondsen kunt aanvragen. Uiteindelijk kreeg ik geld om tien nieuwe theaters te bereiken. Maarten zei: ‘Nu kun je ze gaan regelen.’ Prima, dacht ik, dat doe ik wel. Maar daarna? Geen reacties meer. Als ik via via een gesprek kon regelen, was het enthousiasme er even: ‘Wat goed, wat leuk.’ Maar daarna? Weer niets. Ik merk dat ik niet op het juiste niveau zit om deze mensen te overtuigen, terwijl ik zeker weet dat dit concept werkt." 

"Waarom is er geen systeem waarbij ze nieuwe makers meenemen? Als die tien theaters niet lukken, gaat het geld terug en moet ik opnieuw beginnen. Kleiner, simpeler. Niet meer in een theater, maar lokaal. Misschien moet ik stoppen, en dat zou zonde zijn. Zonde van mijn kennis, ervaring, en de behoefte die ik blijkbaar vervul. Er is een gat, maar ik ken het landschap niet goed genoeg om dit duurzaam te maken. Het is zo’n obstakel geworden dat ik mijn droom om groter te worden en op andere plekken te spelen eigenlijk al heb losgelaten. Kijk naar mijn voorstelling, beoordeel of het kwaliteit heeft en kan aanslaan. Als je erin gelooft, help me dan. Open die deuren. Ik zeg niet dat theaters me zomaar moeten boeken, maar er is nauwelijks ondersteuning in dat proces. Misschien maak ik het mezelf ook lastig met ons concept van alleen vrouwen. Ik denk weleens: laat maar, mik lager met je dromen en ambities."

***

Hanina’s advies aan nieuwe makers: 

Het podium is van en voor iedereen. Kom. Probeer het. 

Laat je als maker niet weerhouden door geldende theaterconventies. 

Hanina’s struggles: 

Waarom is er geen systeem dat me kan helpen als maker door te groeien? 

Hoe regel ik social media presence als ik dit zelf niet wil of kan.

Hoe kom ik binnen bij andere, grotere, theaters?